Jednym z założeń zwiększającej się – zarówno w ramach Unii Europejskiej jak i poza jej strukturami – swobody przepływu osób i kapitałów jest umożliwienie prowadzenia działalności gospodarczej również przez osoby, które to nie legitymują się obywatelstwem tego kraju. Dla potrzeb działalności, powinny być one bowiem traktowane na równi z obywatelami danego kraju. Wstępując w struktury Unii Europejskiej oraz Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (połączonych we wspólny Europejski Obszar Gospodarczy) Polska umożliwiła obywatelom tych krajów wykonywanie na swym terytorium działalności gospodarczej na zasadach identycznych z tymi, przewidzianymi dla obywateli państwa Polskiego. Zastanowić należy się jednak, na jakich zasadach działalność wykonywać mogą osoby niebędące obywatelami krajów EOG, zwłaszcza krajów byłego bloku wschodniego – Ukrainy, Białorusi czy też Rosji.

Warunki wykonywania działalności gospodarczej w Polsce reguluje kluczowy akt w tym zakresie, jakim jest ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawa ta reguluje podstawowe zasady związane z podejmowaniem, wykonywaniem oraz zakończeniem prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Osobom zagranicznym poświęcona została regulacja art. 13 ustawy. Jak już zaznaczono, osoby będące obywatelami państw EOG mają pełną swobodę w podejmowaniu działalności gospodarczej w Polsce w każdej dozwolonej prawem formie – mogą więc one bądź to założyć jednoosobową działalność gospodarczą, bądź też stać się wspólnikami każdego rodzaju spółki handlowej. Możliwość taka przewidziana została również dla krajów związanych z Unią Europejską umowami o swobodzie działalności.

Inaczej rzecz się ma w przypadku obywateli innych krajów – dozwolona forma prowadzonej przez nich w Polsce działalności gospodarczej zależna jest od rodzaju statusu, na podstawie którego przebywają na terytorium Polski lub Unii Europejskiej. Osoby przebywające w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE, a także przebywające w Polsce czasowo w związku z ich specyficznym statusem – na przykład humanitarnym, uchodźcy czy też małżonka obywatela Polski – mogą podejmować działalność na zasadach takich, jak obywatele Polscy. Identycznie jak obywatele naszego kraju traktowane są również osoby legitymujące się ważnym dokumentem Karty Polaka – specjalnego rodzaju dokumentu potwierdzającego przynależność danej osoby do narodu Polskiego osób zamieszkujących w krajach powstałych z byłych republik ZSRR.

Poza zakresem pełnej swobody działalności w Polsce pozostaje jednak ogromna grupa cudzoziemców przebywających w Polsce na innych niż opisane powyżej podstawach – chociażby w celu pobytu czasowego – bądź też w ogóle nie przebywających na terytorium RP, chcących jednak brać udział w wykonywanej w Polsce przez inny podmiot działalności lub też chcący założyć taką działalność.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej ogranicza w takim przypadku możliwość wyboru formy prowadzenia działalności przez taką osobę. Osoba taka może założyć jedynie jeden z czterech rodzajów spółek kapitałowych: spółkę komandytową, komandytowo-akcyjną, z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjną. Osoby takie maj także możliwość przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji.

Ustawa w znaczny sposób ogranicza wiec swobodę cudzoziemców w zakresie swobody prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie formy. Szczególną dolegliwością jest przede wszystkim brak możliwości podejmowania przez takie osoby działalności w Polsce w ramach jednoosobowej firmy. Forma ta jest bez wątpienia najatrakcyjniejsza z perspektywy cudzoziemców pragnących otworzyć w Polsce mały biznes – zwłaszcza w zakresie drobnych usług. Tak skonstruowane przepisy ustawy stanowią rzecz jasna sporą barierę dla napływu osób pragnących zacząć w Polsce mały biznes. Potencjalny przedsiębiorca nie jest bowiem w takim przypadku zainteresowany wyborem bardziej skomplikowanej (i kosztowniejszej) formy spółki.

Uzasadnienia dla wprowadzenia tego rodzaju obostrzeń co do wyboru formy prowadzenia działalności przez cudzoziemca poszukiwać należałoby przede wszystkim w zagadnieniach związanych z egzekucją wierzytelności. Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, przedsiębiorca odpowiada za wszystkie swe zobowiązania całym swym majątkiem, zarówno tym związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak i majątkiem prywatnym. Zlokalizowanie majątku obywatela jednego z państw EOG jest bez wątpienia prostsze z racji istniejących w ramach Unii Europejskiej regulacji dotyczących współpracy sądowej. W przypadku cudzoziemca spoza EOG, regulacji takich często nie ma.
Dodatkowo, spółki komandytowe, komandytowo – akcyjne, z o.o. oraz akcyjne podlegają w Polsce dodatkowym obowiązkom rejestracyjnym oraz sprawozdawczym. Kontrola państwa nad takim podmiotem jest więc co do zasady łatwiejsza niż w przypadku prywatnych przedsiębiorców.
Niestety więc, cudzoziemcom spoza obszaru EOG chcącym rozpocząć działalność w Polsce pozostaje bądź to wybór jednej z czterech dozwolonych form, bądź to podjęcie starań o uzyskanie zezwolenia na pobyt stały w Polsce bądź statutu rezydenta UE. W innym przypadku, rozpoczęcie działalności gospodarczej w Polsce może być w dużej mierze utrudnione.