AKCYZA W PIGUŁCE

Wyroby akcyzowe i przedmiot opodatkowania

Pomijając historię administracji skarbowej w Polsce, jak również historię akcyzy sięgającą XV w., pochodzenie samego słowa, a także rozważania na temat tego, czy w dalszym ciągu jest aby podatkiem od dóbr luksusowych, chcielibyśmy przejść od razu do sedna sprawy, aby Tobie, przedsiębiorco zwrócić uwagę na podstawowe kwestie związane z akcyzą, których świadomość powinien mieć każdy, kto chce prowadzić działalność gospodarczą w tym zakresie, czyniąc zadość zasadzie, że nieznajomość prawa szkodzi.

Według danych Ministerstwa Finansów za 2018 r., do budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług wpłynęło ponad 176 mld zł, natomiast z tytułu podatku akcyzowego ponad 72 mld zł. Obok podatku VAT, akcyza jest więc drugim co do wielkości podatkiem zasilającym budżet państwa, co tym samym czyni ją również przedmiotem uwagi organów podatkowych.

W niniejszym artykule przedstawimy grupy wyrobów akcyzowych oraz przedmiot opodatkowania akcyzą, czego wynikiem będzie wiedza na temat możliwości spotkania się w prowadzonej działalności gospodarczej z podatkiem akcyzowym jako producent, sprzedawca, a także posiadacz wyrobów akcyzowych, od których nie została zapłacona akcyza lub nie została zapłacona w należnej wysokości. Zacznijmy jednak prawie od początku…

Otóż, w okresie od dnia 1 września 2003 r. do dnia 28 lutego 2017 r., zadania
w zakresie akcyzy realizowała Służba Celna, której ustawodawca powierzył:

• wymiar i pobór podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów,
• kontrola, szczególny nadzór podatkowy, wymiar i pobór podatku akcyzowego.

Z dniem 1 marca 2017 r. nastąpiło połączenie dotychczasowych służb celnych
i skarbowych, tj. izb i urzędów skarbowych z urzędami kontroli skarbowej oraz izbami
i urzędami celnymi, w Krajową Administrację Skarbową. Jeżeli chodzi o akcyzę, od tego dnia zadania w tym zakresie przejęły przede wszystkim wyznaczone urzędy skarbowe
o określonym terytorialnie zasięgu działania (w Małopolsce: Urząd Skarbowy Kraków-Nowa Huta oraz Urząd Skarbowy w Nowym Sączu), urzędy celno-skarbowe (w Małopolsce: Małopolski Urząd Celno-Skarbowy w Krakowie) oraz izby administracji skarbowej
(w Małopolsce: Izba Administracji Skarbowej w Krakowie).

Jeżeli chodzi o podstawowe akty prawne w zakresie akcyzy należy wymienić:

• Dyrektywę Rady 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego, uchylająca dyrektywę 92/12/EWG (Dz. U. UE L 9/12 z 14.01.2009 r.),
• ustawę z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r., poz. 864 ze zm.),
• rozporządzenia wykonawcze wydane przez Ministra Finansów na podstawie delegacji ustawowej.

W tym miejscu należy wspomnieć o podstawowych cechach podatku akcyzowego, które bezpośrednio wiążą się z koncepcją opodatkowania tym podatkiem.

Podatek akcyzowy, zwany akcyzą, jest przede wszystkim podatkiem:

• pośrednim, co oznacza, że ma wpływ na cenę wyrobu, a faktycznym podatnikiem tego podatku jest ostateczny nabywca (konsument) danego wyrobu,
• jednofazowym, co oznacza, że jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności będących przedmiotem opodatkowania, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości,
• selektywnym, co z kolei oznacza, że jest nakładany na niektóre, ściśle określone wyroby konsumpcyjne.

W odróżnieniu od podatku od towarów i usług, który jest również podatkiem pośrednim,
ale już wielofazowym i powszechnym, ustawa o podatku akcyzowym posługuje się pojęciem wyrobu, a nie pojęciem towaru. Różnica między nimi polega także na sposobie opodatkowania. Ustawa o podatku akcyzowym opodatkowuje, co do zasady, ilość danego wyrobu i od tej ilości uzależnia stawkę podatku, natomiast ustawa o podatku od towarów
i usług opodatkowuje wartość danego towaru.

Przedmiotowa ustawa określa opodatkowanie podatkiem akcyzowym, zwanym dalej „akcyzą”, wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych, organizację obrotu wyrobami akcyzowymi, a także oznaczanie znakami akcyzy. Z kolei wykaz wyrobów akcyzowych stanowi załącznik nr 1 do ustawy.

Wyrobami akcyzowymi są co do zasady:

• wyroby energetyczne:

– paliwa silnikowe w rozumieniu ustawy są wyroby energetyczne przeznaczone
do użycia, oferowane na sprzedaż lub używane do napędu silników spalinowych.

– paliwami opałowymi w rozumieniu ustawy są wyroby energetyczne przeznaczone
do użycia, oferowane na sprzedaż lub używane do celów opałowych:

• wyroby węglowe
• wyroby gazowe

– inne wyroby nie będące paliwami silnikowymi i paliwami opałowymi przeznaczone do użycia, oferowane na sprzedaż lub używane jako paliwa silnikowe lub paliwa opałowe albo jako dodatki lub domieszki do paliw silnikowych lub paliw opałowych, bez względu na kod CN

• energia elektryczna,
• napoje alkoholowe,

– alkohol etylowy

– piwo

– wino

– napoje fermentowane

– wyroby pośrednie

• wyroby tytoniowe:

– papierosy

– tytoń do palenia

– cygara i cygaretki

• susz tytoniowy
• płyn do papierosów elektronicznych
• wyroby nowatorskie

oraz

• samochody osobowe.

Jeżeli znamy już podstawowe grupy wyrobów akcyzowych, należy przyjrzeć się jakie czynności będą stanowiły przedmiot opodatkowania akcyzą.

Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

• produkcja wyrobów akcyzowych;
• wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego;
• import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysłanych następnie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów;
• nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego;
• nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło;
• wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie oraz wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, opodatkowanych zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, o którym mowa w art. 13 ust. 3;
• wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów.

ale także:

• użycie wyrobów akcyzowych niezgodnie z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy lub bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy,
• dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy,
• sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy;
• nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza
• w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony,
• ubytki wyrobów akcyzowych lub całkowite zniszczenie wyrobów akcyzowych,
• sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej, w tym w połączeniu z innym towarem lub usługą lub w połączeniu z przyznaniem nabywcy nieodpłatnej premii w postaci innych towarów lub usług, a w przypadku papierosów lub tytoniu do palenia oznaczonych jednocześnie podatkowymi oraz legalizacyjnymi znakami akcyzy, jeżeli odpłatność przekracza kwotę równą sumie maksymalnej ceny detalicznej i kwoty 1,30 zł, stanowiącej należność za legalizacyjne znaki akcyzy.

Powyżej wymieniliśmy jedynie grupy wyrobów akcyzowych oraz część czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. Mając zamiar rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie akcyzy, każdorazowo zalecane jest przeprowadzenie analizy poszczególnych czynności pod kątem przepisów obowiązujących
w zakresie podatku akcyzowego.

Ze względu na stopień skomplikowania materii akcyzowej oraz ogólny charakter niniejszego artykułu, przedstawione w nim informacje mają jedynie charakter poglądowy i tym samym nie stanowią informacji wystarczających do rozpoczęcia działalności gospodarczej jako podatnika podatku akcyzowego.

Racjonalne podejście do kwestii podatkowych pozwala na prowadzenie działalności gospodarczej w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego, co zwiększa bezpieczeństwo finansowe firmy w przypadku kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej.