Karuzela podatkowa jest zjawiskiem głęboko patologicznym pojawiąjącym się w niemal każdej branży, a obiektem oszustw jest niemal wszystko od stali i opon przez elektronikę do produktów spożywczych. Skala działalności prowadzonej przez przedsiębiorców na rynku spożywczym sprawia, że jest on w sposób istotny narażony na działalność przestępczą jaką jest wyłudzanie podatku od towarów i usług.
Polski rynek spożywczy obfituje w przykłady oszustw karuzelowych. Nie tak dawno Krajowa Administracja Skarbowa zlikwidowała karuzelę podatkową dotyczącą fikcyjnego obrotu olejem roślinnym. Z informacji przekazywanych przez organy podatkowe wynika, że pracownicy Zachodniopomorskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Szczecinie we współpracy z komórką Szefa Krajowej Administracji Skarbowej ds. STIR (System Teleinformatycznej Izby Rozliczeniowej) w Ministerstwie Finansów zidentyfikowali grupę podmiotów, które nabywały oleje roślinne na dużą skalę, wykorzystując łańcuchy transakcji z udziałem tzw. znikających podatników (wyłudzających zwrot podatku VAT) i unikając zapłaty podatku VAT. Przestępcy podatkowi w zaledwie 3 miesiące wygenerowali w ramach transakcji łańcuchowych obrót o wartości 54 mln zł. Przy czym przybliżona minimalna kwota zobowiązań w podatku VAT powstałych w tymże okresie wynosi niemal 6,8 mln zł.
Istotą oszustwa o charakterze karuzelowym jest uchylanie się od zapłaty należnego podatku VAT przy jednoczesnym wyłudzaniu jego zwrotu. Największą popularnością wśród oszustów cieszą dostawy realizowane między krajami Unii Europejskiej opodatkowane stawką 0% (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów). Ten sam towar używany w procederze może być nawet do kilku razy wywożony z Polski oraz ponownie do niej wracać. W przypadku towarów z rynku spożywczego jedne i te same towary potrafią krążyć od dostawcy do nabywcy przez długi okres czasu przez co mija ich data przydatności i finalnie nie nadają się do użytku.
W oszustwa karuzelowe zaangażowanych jest nawet do kilkunastu podmiotów obracających ogromną ilością faktur opiewających najczęściej na kwoty niebudzące podejrzeń. Znakiem rozpoznawczym oszustów podatkowych stała się chociażby praktyka polegająca na otwieraniu spółek „słupów” tj. fikcyjnych podmiotów wykorzystywanych na potrzeby procederu, które wraz z jego zakończeniem zostają zlikwidowane (znikają).
Remedium na problemy nadużyć trawiące podatek od towarów i usług ma być stosowany przez organy podatkowe System Teleinformatycznej Izby Rozliczeniowej (STIR). Wspomniane narzędzie okazuje się niezwykle skuteczne w walce z podatkową przestępczością. Pierwsze półrocze 2019 r. skończyło się identyfikacją niemal 29 tys. podmiotów, które pomimo braku rejestracji do VAT wystawiły 62,9 tys. faktur na łączną kwotę podatku VAT 457 mln zł. Natomiast na poczet zaległości podatkowych zabezpieczono łącznie 300 mln zł. Innymi narzędziami mającymi na celu walkę z przestępstwami karuzelowymi mają być również takie rozwiązania jak kontrole krzyżowe, mechanizm podzielonej płatności czy też analiza plików JPK w celu precyzyjnego typowania podmiotów do kontroli.
Niestety bardzo często w oszustwo karuzelowe zostają uwikłani rzetelni kontrahenci działający na rynku od wielu lat. Przestępcy traktują takie podmioty jak „bufor” bezpieczeństwa uwiarygadniający dokonywane transakcje. Niejednokrotnie uczciwi przedsiębiorcy nie mają świadomości, że uczestniczą w oszustwie karuzelowym. Należy pamiętać, że brak świadomości nie chroni uczciwego przedsiębiorcy przed konsekwencjami karno-skarbowymi. Przestępstwo skarbowe można bowiem popełnić zarówno umyślnie jak i nieumyślnie tj. jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Z perspektywy grożącej odpowiedzialności karno-skarbowej i jej ewentualnego uniknięcia kluczowe jest zachowanie ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Pojęcia te są jednak niezdefiniowane w przepisach prawa i często ich interpretacja zależna jest nie tylko od stanu faktycznego, ale też osoby interpretującej.
Niejednokrotnie rzetelni przedsiębiorcy zadają sobie pytanie: jak więc zabezpieczyć się przed uwikłaniem w oszustwo karuzelowe? Jakie kroki poczynić, aby zachować należytą staranność w ramach transakcji dokonywanej z danym kontrahentem, a tym samym uniknąć negatywnych konsekwencji podatkowych. Przede wszystkim, aby uniknąć zarzutu niezachowania należytej staranności, konieczne jest wnikliwe zweryfikowanie kontrahenta oraz oferowanego przez niego towaru. Niestety sposób w jaki należy dokonać wspomnianej kontroli kontrahenta nie został przedstawiony przez ustawodawcę oraz organy podatkowe w sposób nie budzący wątpliwości. Istnieje więc ryzyko, że mimo dokonanej weryfikacji danego kontrahenta organ podatkowy uzna, że nie zachowano należytej staranności.
W kontekście badania wiarygodności kontrahenta bardzo ważne jest aby ustalić między innymi czy faktycznie mamy do czynienia z przedsiębiorcą zarejestrowanym w KRS oraz CEIDG, czy jest on podatnikiem VAT, czy posiada wymagane koncesje i zezwolenia i czy podmiot działający w imieniu przedsiębiorcy z którym nie łączyły nas do tej pory relacje biznesowe posiada stosowne umocowania. Należy w sposób szczególny zwracać uwagę na transakcje z bardzo niskim ryzykiem gospodarczym lub nawet jego brakiem np. zakup towarów za pieniądze uzyskane od sprzedawcy. Lampka ostrzegawcza powinna zapalić się również u podatników nabywających produkty w cenie znacznie odbiegającej od oferowanej na rynku.
Powyższe wyliczenie zawiera jedynie przykładowe czynności które należy poczynić na drodze prawidłowej kontroli kontrahenta. Metod weryfikacji jest bowiem wiele. Aby nie dać uwikłać się w oszustwo karuzelowe potrzebna jest solidna procedura umożliwiająca wielopłaszczyznową weryfikację kontrahentów i okoliczności związanych z dostawą towarów, aby zapewnić firmie silne narzędzie do obrony w przypadku kontroli skarbowej.