Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne od wielu lat była zdecydowanie nieadekwatna do możliwości finansowych polskich przedsiębiorców, co wielokrotnie wskazał Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. Dlatego, w celu rozszerzenia stosowania dotychczasowego „Małego ZUS-u”, ustawodawca wprowadził zmiany w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 768, 730, 1520, 1556 i 2200). Weszły one w życie 1 lutego 2020r. Od tego dnia „Mały ZUS” został zastąpiony „Małym ZUS-em Plus”.

Przy zastosowaniu instytucji „Mały ZUS plus” podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej (dalej: „działalności gospodarczej”) uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. W celu jej ustalenia należy po pierwsze obliczyć przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej za ubiegły rok. W tym celu trzeba podzielić roczny dochód z działalności gospodarczej za ubiegły rok przez liczbę dni kalendarzowych, w ciągu których prowadzona była ta działalność.  Otrzymany wynik  należy pomnożyć przez 30 i następnie zaokrąglić go do pełnych groszy. Tak obliczony przeciętny roczny dochód z działalności gospodarczej następnie należy pomnożyć przez współczynnik 0,5. Po ponownym zaokrągleniu do pełnych groszy uzyskany wynik stanowi podstawę wymiaru składek.

Dodatkowo, jeżeli składki na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego oraz osób z nim współpracujących zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, powiększa się o kwoty tych składek zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

Należy jednak pamiętać, że aby móc skorzystać z „Małego ZUS plus” tak wyliczona podstawa wymiaru składek nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Pozostałe warunki, które przedsiębiorca musi spełniać, aby był uprawniony do skorzystania z omawianej instytucji są następujące:

•  przychody danego przedsiębiorcy uzyskane w ubiegłym roku z działalności gospodarczej prowadzonej przez cały ten rok, nie mogą przekroczyć 120 000 zł,
• dany przedsiębiorca musi prowadzić działalność gospodarczą w poprzednim roku kalendarzowym przez nie mniej niż 60 dni kalendarzowych.

Ponadto przepisy o zastosowaniu „Małego ZUS-u plus” nie znajdą zastosowania do:

• osób, które w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r. poz. 106);
• osób, które prowadzą działalność gospodarczą pierwszy rok
• twórców i artystów
• osób prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej
• osób prowadzących publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, z późn. zm.).
• osób, które wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej
• osób, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Zatem, jak wynika z powyższych rozważań, ponownie warto podkreślić, że z instytucji „Małego ZUS plus” można korzystać maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej.

Co ważne, Mały ZUS obejmuje wyłącznie składki na ubezpieczenia społeczne. Nie dotyczy zaś składki zdrowotnej. Ją wciąż należy płacić w pełnej wysokości.

Przedsiębiorcy, którzy chcą skorzystać z „Małego ZUS plus” muszą spełnić określone wymagania formalne, które różnią się w zależności od tego, czy dany podmiot korzystał w ubiegłych latach z instytucji „Małego ZUS”.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca spełniający ww. przesłanki  nie korzystał wcześniej z niniejszej ulgi,  musi on złożyć następujące dokumenty:

• ZUS ZWUA ( w celu wyrejestrowania dotychczasowego kodu ubezpieczenia)
• ZUS ZUA lub ZUS ZZA (w celu zgłoszenia do ubezpieczeń z kodem właściwym dla „małego ZUS”: 05 90 albo 05 92)

Dodatkowo musi on przekazać informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

• imiennym raporcie miesięcznym albo
• w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku płatnika składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie

– składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Natomiast nieco inne wymagania zostały przewidziane dla przedsiębiorców, którzy wcześniej  już korzystali z „Małego ZUS” i chcą kontynuować ulgę na nowych zasadach. Nie mają oni obowiązku przerejestrowania się. Jednakże muszą dwukrotnie złożyć dokumenty rozliczeniowe z informacjami potrzebnymi do wyliczenia nowych składek – najpierw w lutym (za styczeń), potem w marcu (za luty).

Po dokonaniu zgłoszenia do „Mały ZUS plus” przedsiębiorca ma obowiązek przekazywać do ZUS informacje o:

• rocznym przychodzie,
• rocznym dochodzie,
• formach opodatkowania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz
• podstawie wymiaru składek.

Pomimo licznych zalet niniejszego rozwiązania, należy pamiętać, że wysokość świadczeń (np. rentowych, emerytalnych, zdrowotnych) jest uzależniona od wymiaru wpłacanych składek. Zatem przedsiębiorcy płacący niższe składki będą otrzymywali niższe świadczenia. Dlatego ustawodawca przewidział, że ubezpieczony, który korzysta z omawianej ulgi, może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalona zgodnie z ww. zasadami.

Ponadto przedsiębiorca może w każdej chwili zrezygnować z uprawnienia do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z „Małym ZUS-em plus”. Przy czym rezygnacja oznacza, że za miesiąc, w którym zrezygnował z uprawnienia, oraz pozostałe miesiące kalendarzowe do końca danego roku kalendarzowego będzie ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach ogólnych.

Na koniec należy podkreślić jak bardzo istotne jest rzetelne gromadzenie i przechowywanie dokumentacji m.in. w zakresie ponoszonych kosztów, osiąganych przychodów oraz faktur, czy umów, z których one wynikają. Z całą pewnością nie jest w interesie ZUS-u uznanie, że podatnikowi przysługuje prawo do korzystania z ulg z tytułu „Małego ZUS-u plus”, gdyż wiąże się to ze zmniejszeniem świadczeń, które podatnik musi do niego wpłacić. ZUS ma prawo do weryfikacji poprawności ustalenia podstawy wymiaru składek, czyli m.in. wysokości dochodu osiągniętego przez podatnika w zeszłym roku kalendarzowym. Powszechnie wiadomo, że instytucja ta pilnuje swoich interesów, dlatego nie można liczyć, że tym razem z niniejszego uprawnienia nie skorzysta. W związku z tym, każdy przedsiębiorca, który zamierza skorzystać z „Małego ZUS-u plus” musi być przygotowany na kontrolę i dysponować dowodami wskazującymi na poprawność ustalenia swojego zeszłorocznego dochodu.