W dniu 27 stycznia 2023 roku Prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta wynikała z planowanego wdrożenia mechanizmu pracy zdalnej, kontroli trzeźwości pracowników, zrównoważonych warunków pracy, a także konieczności implementacji dwóch unijnych dyrektyw: w sprawie przejrzystych warunków pracy oraz work-life balance. Razem z początkiem 2023 r. zmieniła się także wysokość wynagrodzenia minimalnego oraz prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Dodatkowe przerwy w pracy
Według do tej pory obowiązujących przepisów pracownik, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin uzyskuje prawo do przerwy trwającej 15 minut (wliczanej do czasu pracy). Ustawodawca natomiast dodał 2 kolejne przypadki:
Wzrost stawek świadczeń z tytułu podróży służbowych
Od 1 stycznia 2023 roku wzrosła dieta z tytułu podróży służbowych i krajowych oraz ryczałt za noclegi i dojazdy. Od początku 2023 roku pełna dieta wynosi 45zł. W związku z tym:
Wysokość stawek z tytułu podróży służbowych zagranicznych pozostały na poziomie z 29 listopada 2022 roku.
Zmiana wysokości „kilometrówki”
Pracownikowi, który wykorzystuje samochód prywatny do celów służbowych pracodawca powinien zwróć koszty eksploatacji. W przypadku jazd lokalnych zwrot ten może przybierać formę miesięcznego ryczałtu obliczonego jako iloczyn stawki za 1 km przebiegu („kilometrówki”) i miesięcznego limitu przebiegu kilometrów na jazdy lokalne.
Strony stosunku pracy mogą się jednak umówić, aby zwrot ten był w formie „kilometrówki”, która stanowi iloczyn faktycznie przejechanym kilometrów i stawki za 1 km przebiegu.
Stawki „kilometrówki od 17 stycznia 2023 roku:
Zmiana kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej
Kwota prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej wzrosła z 5 922 zł w 2022 roku do 6 953 zł w roku 2023. Kwota ta ma szczególne znaczenia dla pracodawców delegujących pracownikach w ramach świadczenia usług do krajów UE oraz zatrudniających kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych. Podstawę wymiaru składek dla tych grup pracowniczych ustala się z uwzględnieniem §2 ust. 1 pkt. 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jak wskazuje przytoczony przepis, w przypadku gdy przychód pracownika jest wyższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia, to przy ustalaniu kwoty stanowiącej podstaw do wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przychód pracownika jest pomniejszany o równowartość diet przysługujących z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju za każdy dzień pobytu. Jednakże ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia.
Zmiana kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej wpływa także na zmianę kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W danym roku kalendarzowy nie może ona wynosić więcej niż trzydziestokrotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Kwota ograniczenia za rok 2023 wynosi 208 050 zł (6 935 zł x 30).
Zmieni się także podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczy. Stanowi ona 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Wzrost minimalnego wynagrodzenia:
Minimalna stawka godzinowa w 2023 roku:
Dwukrotna zmiana stawek w trakcie roku spowodowana jest prognozowanym wzrostem wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Konsekwencje wzrostu minimalnego wynagrodzenia:
Zmiany odnośnie pracy zdalnej
Praca zdalna została przyjęta do polskiego systemu prawnego na stałe. Kodeks przewiduje jej trzy rodzaje:
Zasady pracy zdalnej powinny zostać zawarte w regulaminie pracy zdalnej albo w porozumieniu między pracodawcą i organizacjami związkowymi. W przypadku nie uregulowania w sposób wskazany powyżej reguły pracy zdalnej mogą zostać określone w porozumieniu zawartym z pracownikiem.
W przypadku pracy zdalnej właściwej pracodawca będzie ponosił lub zwracał pracownikowi koszty:
Warunki pracy zdalnej właściwej:
Nowe obowiązki informacyjne pracodawcy
Pracodawca będzie miał obowiązek informować pracownik, w sposób przyjęty u siebie o:
Aktualizacja dokumentów
Zgodnie z nowelizacją Prawa pracy na pracodawcy będzie ciążył obowiązek zaktualizowania dokumentów takich jak np. wniosek pracownika o wykonywanie pracy zdalnej, Porozumienie lub Regulamin Pracy Zdalnej, Informacja o równym traktowaniu w zatrudnieniu czy Procedura dot. awansowania pracowników.
Kontrola trzeźwości
Nowelizacja wprowadza możliwość prowadzenia wyrywkowych kontroli trzeźwości. Kontrola ta nie może naruszać godności, ani innych dóbr osobistych pracownika, jak również musi pozostawać niezbędna do zapewnienia ochrony życia i/lub zdrowia osób lub ochrony mienia. Regulamin zakładu lub inny akt wewnątrzzakładowy musi zawierać regulacje wskazujące na możliwość przeprowadzania kontroli. Pracodawca będzie musiał poinformować pracowników, których obejmuje możliwość przeprowadzanie kontroli trzeźwości nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania w sposób zwyczajowo przyjęty u danego pracodawcy. Kontrola trzeźwości może odbywać się tylko przy pomocy urządzenia posiadającego wymagany certyfikat i okresowo kalibrowanego.
Skutki kontroli trzeźwości:
Nowelizacja zawiera wiele istotnych regulacji, których brakowało wcześniej w polskim kodeksie pracy, chociażby zastąpienie telepracy pracą zdalną i wprowadzenie jej kodeksowej definicji. Wprowadzono również możliwość pokrywania kosztów pracy zdalnej przez pracodawcę, czy jej kontrolę. Niewątpliwym plusem dla pracodawców jest wprowadzenie kontroli trzeźwości, która nie była wcześniej możliwa w świetle regulacji pracowniczych. Warto też zwrócić uwagę na wprowadzenie dwukrotnej w ciągu roku zmiany minimalnego wynagrodzenia, a co za tym idzie minimalnej stawki godzinowej.