1. Czy osoba, która przybyła do Polski z Ukrainy po 24 lutym 2022 r., z którą zostanie podpisana umowa cywilnoprawna, jeśli złoży ona oświadczenie, że przeniosła centrum interesów osobistych do Polski to wówczas jaki adres zamieszkania ta osoba powinna wpisać ukraiński czy polski ? A co w sytuacji, gdy nie ma miejsca zamieszkania w Polsce?
W przypadku gdy dana osoba posiada w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych, to będzie uznawana za osobę posiadającą miejsce zamieszkania w Polsce, tym samym taka osoba powinna wskazać adres polski. Jeżeli obywatel Ukrainy posiada centrum interesów osobistych lub gospodarczych w Ukrainie, wówczas posiada miejsce zamieszkania na Ukrainie.
Ustawa z dnia 8 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do UPDOF art. 52zj o następującej treści: „W przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, spełnienie warunku określonego w art. 3 ust. 1a pkt 1 w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. stwierdza się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o posiadaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych).”
2. Jak należy liczyć okres 18 miesięcy w razie wjazdu przez obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy?
Zgodnie z art. 2 ust. 1 specustawy obywatele Ukrainy przekraczający granicę z Polską od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi na terytorium ich kraju i deklarujący zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mają uznany pobyt w Polsce za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Okres 18 miesięcy liczymy więc od dnia 24.02.2022 r. do dnia 24 sierpnia 2022 r. włącznie.
3. Co z obywatelami Ukrainy, którzy pracowali w Polsce przed wybuchem wojny i na przykład mieli wizę polską oraz pozwolenie roczne na pracę wydane przez wojewodę, a to pozwolenie na pracę kończy się np. 30.04.2022?
W takim wypadku kwestie przedłużenia pobytu obywateli Ukrainy w Polsce związaną z wojną reguluje art. 42 specustawy. Wiza krajowa i zezwolenie na pobyt czasowy przedłuża się z mocy prawa do 31 grudnia 2022r. Natomiast karta pobytu, polskie dokumenty tożsamości obywatela Ukrainy, dokumenty „zgoda na pobyt tolerowany” ulegają przedłużeniu o okres 18 miesięcy, licząc od końca legalnego pobytu. Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce w stosunku do ruchu bezwizowego i wizy Schengen w związku z czym możliwość legalnego pobytu wydłuża się o 18 miesięcy.
4. Czy dla obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce w dniu 24 lutego 2022 r., korzystniej jest złożyć wniosek o kartę pobytu oraz zatrudnić na oświadczeniu na powierzeniu pracy ?
Dotychczas polski pracodawca mógł zatrudnić obywatela Ukrainy na podstawie:
– zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi,
– zezwolenia na pracę sezonową,
– zezwolenia na pracę.
Obywatele Ukrainy zarówno ci, którzy przybyli do Polski od 24 lutego 2022 r., jak i ci, którzy już wcześniej przebywali w Polsce mogą aktualnie legalnie podjąć pracę u każdego pracodawcy w Polsce, bez żadnych dodatkowych zezwoleń. To na pracodawcy ciąży obowiązek zgłoszenia faktu podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy korzystającego ze swobodnego dostępu do rynku pracy do właściwego organu tj. powiatowego urzędu pracy w ciągu 14 dni od podjęcia pracy.
W przypadku obywatela Ukrainy, który przed 24 lutego 2022 r. był legalnie zatrudniony w Polsce nie ma potrzeby podejmowania dodatkowych korków celem kontynuacji legalnego zatrudnienia u tego pracodawcy. W przypadku gdy obywatel Ukrainy chce zmienić pracodawcę, wówczas nie będzie potrzebował do tego zezwolenia, wystarczy zgłoszenie dokonane przez pracodawcę w terminie 14 dni do powiatowego urzędu pracy.
Dopuszczalne jest nadal występowanie przez pracodawców o zezwolenia na pracę lub o rejestrację oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Będzie to miało szczególne uzasadnienie w stosunku do tych obywateli Ukrainy i pracodawców polskich, którzy chcą zawrzeć dłuższe umowy np. na 3 lata jak w przypadku zezwoleń na pracę.
5. Czy z art. 22 ust. 1 pkt. 2 mogą korzystać obywatele Ukrainy którzy mają przedłużone pobyty przez art. 42 ( wiza art. 42 ust. 1 lub biometrii art. 42 ust. 11 pkt. 4)?
Powyższy artykuł znajduje zastosowanie do wszystkich legalnie przebywających obywateli Ukrainy, zgodnie bowiem z art. 22 specustawy, obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, gdy:
– jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy, tzn. gdy przybył na terytorium Polski z terytorium Ukrainy (nie tylko bezpośrednio) w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym dodatkowo konieczna jest deklaracja zamiaru pozostania na terytorium Polski,
– jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
6. Czy jeżeli na zawiadomieniu wpiszemy umowa zlecenie stawka 19,70 liczba godzin 100 , ale obywatel Ukrainy nie wypracuje tych godzin to może tak być?
Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy, o którym mowa w specustawie, wymaga od podmiotu powierzającego wykonywanie pracy wskazania rodzaju umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy oraz miejsce wykonywanej pracy. W zawiadomieniu podmiot powierzający wykonywanie pracy nie deklaruje wymiaru czasu pracy, jak również stawki wynagrodzenia. W tym zakresie obowiązują przepisy dotyczące minimalnego wynagrodzenia za pracę, minimalnej stawki wynagrodzenia, czasu pracy oraz zakazu dyskryminacji w przypadku zatrudnienia w ramach umowy o pracę.
Natomiast zgodnie z art. 88z ust. 1 pkt 3 lit. f i g ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, podlegającym wpisaniu do ewidencji oświadczeń, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany do zamieszczenia między innymi następujących danych: dotyczące pracy oferowanej cudzoziemcowi w zakresie najniższego wynagrodzenia, jakie może otrzymywać cudzoziemiec, określonego stawką godzinową lub miesięczną i wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu. Przy czym, co do zasady podmiot powierzający pracę ma obowiązek zapewnienia cudzoziemcowi pracy w wymiarze czasu lub liczbie godzin określonej w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu.
W odniesieniu do wskazanej sytuacji, jeśli w oświadczeniu wskazano 100 godzin to w przypadku gdyby obywatel Ukrainy, wykonywałby pracę w niższym wymiarze mogłoby to być uznane za naruszenie zasad dotyczących zatrudniania cudzoziemców. Jednakże w przypadku wykazania przez podmiot powierzający pracę, że obniżenie wymiaru wynikało z przyczyn niezależnych od pracodawcy takich jak choroba, kwarantanna czy wyjazd za granicę pracownika, to wówczas możliwe jest wypłacenie wynagrodzenia odpowiadające liczbie godzin rzeczywiście przez niego wypracowanych. Jeżeli jednak niewypracowanie pełnego wymiaru czasu pracy wynikającego z umowy nastąpiło w związku z organizacją pracy, pracodawca nie może pomniejszyć należnego wynagrodzenia pracownika. Analogiczna sytuacja wystąpi w przypadku zatrudnienia zleceniobiorcy i zagwarantowania mu w umowie o świadczenie usług określonej liczby godzin pracy. W przypadku gdy, wypracowanie mniejszej liczy godzin będzie wynikało z winy zleceniodawcy, to zleceniobiorca będzie miał roszczenie o wyrównanie wynagrodzenia.
7. W przypadku zgłoszenia do ZUS obywatela Ukrainy czy musi on posiadać polski adres?
Zgodnie z art. 36 ust 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zawiera w szczególności następujące dane dotyczące osoby zgłaszanej: dane, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1, nazwisko, imiona, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty, wykonywany zawód, adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania.
8. Czy w stosunku do obywateli Ukrainy obowiązuje rezydencja na podstawie oświadczenia ?
W związku z występującymi wątpliwościami w zakresie ustalania przez płatników rezydencji podatkowej obywateli Ukrainy, Ministerstwo Finansów wydało komunikat, w którym poinformowało, że obywatel Ukrainy może potwierdzić przeniesienie na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych tj. ośrodka interesów życiowych poprzez złożenie oświadczenia. Zgodnie bowiem z art. 3 ust.1a ustawy o PIT status rezydenta podatkowego w Polsce może uzyskać osoba, która:
– posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
– przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Złożenie pracodawcy lub innemu płatnikowi oświadczenia o przeniesieniu na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych powoduje, że od pierwszego dnia przybycia do Polski podatnik będzie uznawany za polskiego rezydenta podatkowego.
Natomiast ustawa z dnia 8 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do UPDOF art. 52zj o następującej treści: „W przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, spełnienie warunku określonego w art. 3 ust. 1a pkt 1 w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. stwierdza się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o posiadaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych).”
9. Czy obywatel Ukrainy musi aktualizować PESEL o dopisek UKR jeżeli został wydany dwa lata temu?
Nie, nie musi. Przy czym obywatele Ukrainy, którzy wcześniej mieli nadany nr PESEL, a podlegają definicji specustawy powinni złożyć ponownie wniosek o nadanie PESEL w trybie specustawy, umożliwi im to nadanie specjalnego statusu cudzoziemca o zapisie „UKR”, dzięki któremu taka osoba będzie brana pod uwagę przez instytucje, które w trybie specustawy udzielają świadczeń
10. Czy obywatel Ukrainy może złożyć w dowolnym momencie po 25.05.2022 wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jak przebywa na przedłużonej biometrii ? Czy może blokuje sobie przez okres 9 miesięcy możliwość złożenia wniosku powyższego i dopiero po 9 miesiącach ma możliwość złożenia wniosku (art.38)? Jeżeli blokuje sobie przez okres 9 mc to od jakiego dnia liczy się 9 miesięcy na złożenie powyższego wniosku:
a) od daty wjazdu 25.01.2022
b) ostatni dzień ważności wizy 25.04.2022
c) pierwszy dzień na przedłużonej wizie 26.04.2022?
Zezwolenie na pobyt czasowy na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy udziela się na wniosek obywatela Ukrainy na okres 3 lat od dnia wydania decyzji. Wniosek można złożyć nie wcześniej niż 9 miesięcy od wjazdu na terytorium RP i nie później niż 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Przesłanki negatywne udzielenia zgody na pobyt czasowy są wskazane w art. 38 ust. 4 specustawy i dotyczą sytuacji rzadkich związanych z bezpieczeństwem, oraz uchybienia terminu na złożenie wniosku. Nie mogą skorzystać z tej możliwości osoby, które weszły bądź zadeklarowały chęć wejścia, w procedurę uchodźczą, a także te które posiadają zezwolenie na pobyt stały, czasowy, rezydenta długoterminowego UE, bądź są objęte ochroną międzynarodową lub krajową w Polsce.
11. Pobyty obywateli Ukrainy automatycznie przedłuża się np. do 31.12.2022 lub do 24.08.2022 czy ewentualnie muszą składać jakieś dokumenty aby ich pobyt był przedłużony?
a) Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 i 2 specustawy pobyt obywatela Ukrainy uznaje się za legalny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 roku. Przedłużenie legalnego pobytu stosuje się w stosunku do:
– obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium ich państwa,
– obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe regulacje mają zastosowanie, jeżeli obywatele Ukrainy przybyli legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 ustawy – określonego w drodze rozporządzenia i deklarują zamiar pozostania w kraju.
b) Przedłużeniu podlega również legalność pobytu na podstawie wizy krajowej. Z art. 42 ust. 1 specustawy wynika, że jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 roku. Wówczas w dokumencie obywatela Ukrainy nie umieszcza się nowej pieczątki wizowej. Wiza krajowa w okresie przedłużenia pobytu oraz okresu ważności nie uprawnia do przekraczania granicy.
c) Przedłużeniu z mocy prawa do 31 grudnia 2022 roku ulega także okres ważności zezwolenia na pobyt czasowy, jeżeli ostatni dzień okresu ważności tego zezwolenia przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku.
d) Zgodnie z art. 42 ust. 8 specustawy przedłużeniu podlega ponadto ważność innych dokumentów takich jak:
– wydanych obywatelom Ukrainy, jeżeli ostatni dzień okresu ważności przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
e) Analogiczna sytuacja ma miejsce, jeżeli ostatni dzień dopuszczalnego okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy Schengen wydanej przez organ polski, wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 lub w ramach ruchu bezwizowego przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, a pobyt ten rozpoczął się przed tym dniem. W takiej sytuacji pobyt obywatela Ukrainy na terytorium naszego kraju uznaje się za legalny odpowiednio przez okres 18 miesięcy.