Pojęcie „obrotu” na gruncie Ustawy o COVID-19 spowodowało wiele trudności interpretacyjnych. Brak jasno sformułowanego przekazu ze strony rządu, sprawiło, iż w praktyce interpretacja przepisów odnoszących się do „spadku obrotów” jest rozumiana w sposób różny. Wypracowanie właściwej wykładni jest konieczne przede wszystkim ze względu na prawidłowe rozpoznanie prawa do uzyskania określonego instrumentu pomocowego.

„Spadek obrotów gospodarczych”

Jednym z głównych instrumentów pomocowych, o przyznanie których starają się przedsiębiorcy, jest dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Udzielane na podstawie art. 15g ust. 1 Ustawy o COVID-19 świadczenie pomocowe może być przyznane m.in. na rzecz przedsiębiorców, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (na rok 2020 kwota ta wynosi 2600 PLN).

Próbę zdefiniowania pojęcia spadku obrotów gospodarczych podjął art. 15g ust. 9 Ustawy o COVID-19, zgodnie z którym przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym, który wyniósł:

• nie mniej niż 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych (rozumiany również jako 30 kolejno następujących po sobie dni kalendarzowych w przypadku gdy przestój rozpoczyna się w dniu innym niż pierwszy dzień miesiąca kalendarzowego), przypadających po dniu 1 stycznia 2020 roku do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego.
• nie mniej niż 25% obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego z zasadą liczenia miesięcy kalendarzowych w sposób podobny jak w przypadku wyżej wymienionego punktu.

Niemniej jednak, ustawodawca nie odniósł się jak dla potrzeb stosowania m.in. w/w przepisu należy rozumieć pojęcie „obrotu”. W rezultacie, ustawa o COVID-19 posługuje się własnym pojęciem obrotu określonym w sposób bardzo ogólny (bowiem nie określa wprost jakie dane finansowe należy uwzględnić przy obliczaniu obrotu).

Różne rozumienie „obrotu”

Jak zostało wspomniane na samym wstępie, praktyka stosowania przepisów opartych na pojęciu „obrotu” jest różna. Najbardziej charakterystyczne są następujące koncepcje:

• jako obrót należy rozumieć przychody w rozumieniu ustawy o podatkach dochodowych;
• jako obrót należy rozumieć kwotę należną z tytułu sprzedaży pomniejszoną o kwotę należnego podatku w rozumieniu Ustawy o VAT (zgodnie ze starym brzmieniem art. 29 Ustawy o VAT)
• jako obrót należy rozumieć przychody i zyski w rozumieniu ustawy o rachunkowości.

Jednakże, należy zaznaczyć, iż pierwsze dwie definicje (tj. rozumienie obrotu jako przychodu w rozumieniu ustawy o VAT oraz ustaw o podatkach dochodowych) są problematyczne z kilku przyczyn:

• do obrotu należałoby zaliczyć również zbycie środków trwałych, bowiem zarówno na gruncie ustawy o VAT oraz ustawy o podatkach dochodowych stanowią one odpłatną dostawę/przychód;
• definicja obrotu na potrzeby VAT obejmuje również rzeczy niepodlegające opodatkowaniu podatkiem PIT (np. otrzymane darowizny);
• definicja przychodów na potrzeby podatków dochodowych nie obejmuje swoim zakresem wszystkich czynności opodatkowanych podatkiem VAT, a które mogą być dostawą towarów.

Do najbardziej istotnych argumentów przemawiających za wyeliminowaniem dwóch pierwszych koncepcji jest w szczególności fakt wliczenia do wartości obrotu kwot uzyskanych ze sprzedaży środków trwałych czy też sprzedaży incydentalnej.
Przyjęcie, iż również tego rodzaju przychody wlicza się do wartości obrotu, mogłoby skutecznie wyeliminować gro przedsiębiorców, którzy w celu ratowania swojego przedsiębiorstwa upłynniają posiadany przez nich majątek.

Ponadto, za odrzuceniem tych koncepcji przemawia również fakt, iż dokonywana przez nich sprzedaż (pomimo, że podnosi wartość uzyskanych przychodów) nie oddaje tak naprawdę realiów prowadzonej działalności w czasach kryzysu – czyli rzeczywistego i faktycznego spadku wolumenu sprzedaży objętej działalnością operacyjną.

Tym samym, konieczne okazuje się przeanalizowanie definicji obrotu na gruncie ustawy o rachunkowości.

Pojęcie „obrotu” na gruncie ustawy o rachunkowości

Na samym wstępie należy zaznaczyć, iż również ustawa o rachunkowości nie zawiera wprost wyrażonej definicji „obrotu”. Niemniej jednak, w praktyce prawa bilansowego, przyjęło się, że „obrotem” jest definicja przychodów i zysków, o której mowa w art. 3 pkt 30 ustawy o rachunkowości.

Zgodnie z przywołanym przepisem przez przychody i zyski należy rozumieć uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Inną kategorię przychodów definiuje art. 3 pkt 32 ustawy o rachunkowości, w myśl którego jako pozostałe przychody operacyjne należy rozumieć przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności przychody związane ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji, ze zdarzeniami losowymi (np. sprzedaż incydentalna) z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych.

Tym samym, ustawa o rachunkowości wyraźnie zarysowuje przychody, które są bezpośrednio związane z główną działalnością operacyjną przedsiębiorcy (czyli taki, które powstają w wyniku sprzedaży towarów lub świadczenia usług) oraz te, których nie należy utożsamiać z jego powodzeniem rynkowym (czyli np. sprzedaż środka trwałego).

Na marginesie przy tym należy podkreślić, iż również Międzynarodowe Standardy Rachunkowości 18 (MSR 18) przyjmują rozumienie przychodu jako występujący w danym okresie wzrost korzyści ekonomicznych przybierający formę wpływów lub zwiększeń aktywów lub zmniejszenia zobowiązań, które skutkują przyrostem kapitału własnego, innego niż przyrost związany z wpłatami udziałowców. Zakres znaczeniowy definicji przychodu obejmuje zarówno przychody z działalności gospodarczej, jak i zyski. Przychody z działalności gospodarczej powstają w wyniku działalności gospodarczej jednostki, na którą składają się noszące rozmaite nazwy pozycje obejmujące przychody ze sprzedaży, składki, odsetki, dywidendy i tantiemy.

Dlaczego (zdaniem Autorów) należy stosować definicję „obrotu” w rozumieniu ustawy o rachunkowości

Konfrontując definicję obrotu zawartą w Ustawie o COVID-19 wraz z definicją obrotu wynikającą z ustawy o rachunkowości, należy wskazać na znaczne podobieństwa w ich praktycznym stosowaniu. Obrót w rozumieniu Ustawy o COVID-19 narzuca na przedsiębiorcę, aby przed złożeniem wniosku o przyznanie instrumentu pomocowego przeanalizował jego sytuację finansową w następujących obszarach:

• wolumen ilościowy oraz wartościowy sprzedaży;
• czy ich spadek nastąpił wskutek wystąpienia COVID-19;
• czy w odpowiednich okresach (np. sprzed roku) prowadzona w danym okresie sprzedaż była porównywalnie większa.

Należy zaznaczyć, iż dla obiektywnego oraz praktycznego udokumentowania tego typu zdarzeń gospodarczych, najbardziej pomocna okazuje się właśnie definicja „obrotu” zawarta w ustawie o rachunkowości. Jak wynika z art. 17 ust. 2 pkt 1 ustawy o rachunkowości kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników aktywów obrotowych posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych grup składników między innymi ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych.

Sam fakt obowiązku prowadzenia ewidencji w jakimkolwiek z wariantów (ilościowym czy też wartościowym) powinien samoistnie świadczyć, iż Ustawa o Covid-19 odwołuje się do zasad ustalania obrotu na gruncie ustawy o rachunkowości.

Idąc dalej, w świetle w/w warunków, nasuwa się myśl, iż celem ustawodawcy przy wprowadzaniu instrumentów pomocowych odnoszących się do pojęcia obrotu, było zbadanie, czy przedsiębiorca starający się o pomoc, faktycznie ucierpiał na skutek epidemii COVID-19. Z praktycznego punktu widzenia wymiernym wskaźnikiem może być wartość lub ilość sprzedanych towarów lub wyświadczonych usług, bowiem ze względu na specjalne rozporządzenia (np. zakaz prowadzenia usług gastronomicznych stacjonarnie lub ogólny zastój rynku) ilość obsługiwanych przez niego klientów (lub wartość sprzedaży z tego tytułu) mogła się znacząco zmniejszyć.

Ponadto, przyjęcie, iż jako obrót należy rozumieć również m.in. sprzedaż środków trwałych (co miałoby miejsce w przypadku Ustawy o VAT lub ustaw o podatkach dochodowych) doprowadziłoby do możliwości przyznania świadczenia pomocowego, pomimo że działalność przedsiębiorcy nie uległa przestojowi/nie jest na niego narażona.

Przykład: przedsiębiorca nie odczuł spadków obrotów wskutek epidemii COVID-19 w zakresie sprzedaży jego towarów lub usług. Niemniej jednak, starając się o uzyskanie świadczeń pomocowych, dokonuje zbycia wartościowego środka trwałego, tak by w następnym miesiącu móc wykazać spadek obrotów o co najmniej 25%.

Uwzględniając powyższe, należy podkreślić, iż również na potrzeby sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego jednostki, oddzielnie ujmuje się przychody netto ze sprzedaży (poz. A-C), a oddzielnie pozostałe przychody operacyjne (poz. D-F). Tak podzielone pozycje RZiS ponownie wyrażają oddzielność dokumentowania przychodów z głównej działalności operacyjnej (bowiem to sprzedaż definiuje jak przedsiębiorstwo sobie radzi na rynku) od przychodów uzyskanych z tyt. sprzedaży składników w ramach pośredniej działalności operacyjnej.

Z takiego względu, niedopuszczalna jest również interpretacja, iż do obrotu należy zaliczać również między innymi sprzedaż środków trwałych, jako że nie realizuje ona wprost zamierzonego celu ustawy oraz może prowadzić do nadużyć (co miałoby miejsce w przypadku uznania prymatu definicji obrotu z Ustawy o VAT lub nadania jej równoważności z przychodami na gruncie ustaw o podatkach dochodowych).

Podsumowując – na potrzeby ustalania wartości obrotu dla celów stosowania Ustawy o COVID-19, najbardziej praktyczne oraz zgodne z założeniami ustawodawcy okazuje się stosowanie definicji przychodów i zysków wynikających z ustawy o rachunkowości.
Ponadto, należy przy tym pamiętać, iż najbardziej adekwatne będzie klasyfikowanie jedynie tych przychodów, które odnoszą się bezpośrednio do działalności operacyjnej przedsiębiorcy. Pomocą w tym może być ewidencja obrotów kont, których wartości są następnie prezentowane w pozycji „A” Rachunku Zysków i Strat.